Het verschil tussen een uitsluitingsgrond en geschiktheidseis ligt in hun functie binnen aanbestedingsprocedures. Uitsluitingsgronden zijn juridische redenen waarom een bedrijf niet mag deelnemen aan een aanbesteding, zoals belastingschulden of strafrechtelijke veroordelingen. Geschiktheidseisen zijn criteria die bepalen of een bedrijf technisch, financieel en ervaring-matig geschikt is om de opdracht uit te voeren. Bij uitsluitingsgronden ben je automatisch uitgesloten, bij geschiktheidseisen word je beoordeeld op je capaciteiten.
Wat zijn uitsluitingsgronden precies en wanneer gelden ze?
Uitsluitingsgronden zijn wettelijk vastgelegde redenen waarom opdrachtgevers een bedrijf moeten uitsluiten van deelname aan een aanbesteding. Deze gronden zijn bedoeld om de integriteit van het aanbestedingsproces te waarborgen en te voorkomen dat onbetrouwbare partijen opdrachten krijgen.
De belangrijkste uitsluitingsgronden in de bouwsector zijn:
- Fiscale verplichtingen: Openstaande belastingschulden of premies sociale verzekeringen
- Strafrechtelijke veroordelingen voor corruptie, fraude of witwassen
- Faillissement of surseance van betaling
- Schending van arbeidsrechtelijke verplichtingen
- Belangenverstrengeling met de opdrachtgever
Bij infra-projecten komt het regelmatig voor dat bedrijven worden uitgesloten vanwege openstaande belastingschulden. Ook het niet correct afdragen van loonheffing of het overtreden van arbeidsvoorwaarden kan tot uitsluiting leiden. Deze uitsluitingsgronden worden automatisch gecontroleerd via systemen zoals het Handelsregister en de Belastingdienst.
Je kunt als bedrijf geen uitzondering krijgen op deze gronden – ze zijn bindend en laten geen ruimte voor interpretatie door de opdrachtgever.
Wat zijn geschiktheidseisen en hoe worden ze toegepast?
Geschiktheidseisen zijn criteria die opdrachtgevers opstellen om te beoordelen of een bedrijf in staat is de opdracht succesvol uit te voeren. Deze eisen richten zich op je capaciteiten en ervaring, niet op juridische belemmeringen. Opdrachtgevers gebruiken geschiktheidseisen als selectiecriteria om geschikte partijen te vinden.
Er zijn drie hoofdcategorieën geschiktheidseisen:
Technische geschiktheid behelst je vakkennis, uitvoeringsmogelijkheden en beschikbare apparatuur. Bij wegenbouwprojecten kan dit betekenen dat je moet aantonen dat je beschikt over specifieke machines voor asfaltering of dat je personeel heeft met bepaalde competenties.
Financiële geschiktheid toont aan dat je financieel stabiel genoeg bent om het project uit te voeren. Opdrachtgevers vragen vaak om jaarrekeningen, kredietbeoordelingen of bankgaranties. Voor grote infraprojecten kunnen ze eisen dat je jaaromzet minimaal twee keer de projectwaarde bedraagt.
Ervaring en referenties bewijzen dat je vergelijkbare opdrachten succesvol hebt afgerond. Bij complexe projecten zoals tunnelbouw of brugconstructies willen opdrachtgevers zien dat je de afgelopen jaren soortgelijke werken hebt uitgevoerd.
Anders dan uitsluitingsgronden kunnen opdrachtgevers geschiktheidseisen aanpassen aan het specifieke project. Ze moeten wel proportioneel zijn – je mag niet meer eisen dan nodig is voor de opdracht.
Wanneer wordt je uitgesloten versus wanneer ben je niet geschikt?
Het onderscheid tussen uitsluiting en ongeschiktheid bepaalt je mogelijkheden om deel te nemen aan de aanbesteding. Bij uitsluiting mag je helemaal niet meedoen, bij ongeschiktheid voldoe je niet aan de gestelde criteria maar kun je mogelijk alsnog deelnemen via andere routes.
Bij een uitsluitingsgrond ben je automatisch uitgesloten van deelname. Stel je hebt als bouwbedrijf openstaande btw-schulden van meer dan €500 – dan mag je niet deelnemen aan publieke aanbestedingen, ongeacht je technische capaciteiten. De opdrachtgever heeft geen keuze en moet je uitsluiten.
Bij ongeschiktheid voldoe je niet aan de gestelde eisen maar kun je mogelijk wel deelnemen. Bijvoorbeeld: een opdrachtgever eist vijf jaar ervaring met wegenbouw, maar jij hebt er drie. Je bent niet geschikt volgens de criteria, maar je mag wel een aanbieding indienen als je kunt aantonen dat je ondanks minder ervaring toch capabel bent.
In de infra-sector zie je vaak dat bedrijven proberen samen te werken om aan geschiktheidseisen te voldoen. Een kleine aannemer kan een joint venture aangaan met een ervaren partner om gezamenlijk aan de eisen te voldoen. Bij uitsluitingsgronden werkt dit niet – als één partij is uitgesloten, kan de samenwerking ook niet deelnemen.
De gevolgen verschillen ook: uitsluiting betekent dat je aanbieding niet wordt beoordeeld, bij ongeschiktheid wordt je aanbieding wel bekeken maar krijg je geen punten voor de onderdelen waar je tekortschiet.
Hoe bereid je je voor op uitsluitingsgronden en geschiktheidseisen?
Goede voorbereiding voorkomt dat je wordt uitgesloten of afgekeurd tijdens aanbestedingsprocedures. Voor uitsluitingsgronden gaat het om het op orde houden van je administratie en verplichtingen, voor geschiktheidseisen om het opbouwen en documenteren van je capaciteiten.
Preventie van uitsluitingsgronden:
- Houd je fiscale verplichtingen bij door maandelijks je btw en loonheffing af te dragen
- Zorg voor een actueel uittreksel Handelsregister en controleer regelmatig je inschrijving
- Documenteer je naleving van arbeidsvoorwaarden en sociale verplichtingen
- Houd een overzicht bij van alle lopende juridische procedures
- Maak afspraken met je accountant voor tijdige aanlevering van jaarrekeningen
Voldoen aan geschiktheidseisen:
- Bouw systematisch referenties op door projecten goed te documenteren
- Investeer in personeel en materiaal die aansluiten bij je doelmarkten
- Onderhoud relaties met onderaannemers voor capaciteitsuitbreiding
- Zorg voor actuele financiële documenten en kredietbeoordelingen
- Houd een database bij van uitgevoerde projecten met resultaten en contactgegevens
Bij complexe infra-projecten is het verstandig om je voor te bereiden op specifieke eisen zoals duurzaamheid of innovatie. Veel opdrachtgevers waarderen concrete plannen voor CO2-reductie of digitale werkmethoden. Door hier vroegtijdig op in te spelen, versterk je je positie bij toekomstige aanbestedingen.
Wat kun je doen als je wordt uitgesloten of afgekeurd?
Als je wordt uitgesloten of afgekeurd, heb je verschillende mogelijkheden om hiertegen op te komen. De aanpak verschilt tussen uitsluitingsgronden en geschiktheidseisen, maar in beide gevallen is snelheid belangrijk omdat er strikte termijnen gelden.
Bij uitsluiting op basis van uitsluitingsgronden kun je:
- Bezwaar maken als je denkt dat de uitsluiting onterecht is
- Aantonen dat de grond voor uitsluiting niet meer bestaat (bijvoorbeeld door schulden af te lossen)
- Een kort geding starten als de aanbestedingstermijn nog loopt
- Gebruik maken van zelfzuivering door aan te tonen dat je maatregelen hebt genomen
Bij afwijzing op geschiktheidseisen zijn je opties:
- Vragen om een toelichting op de beoordeling via de Wet openbaarheid van bestuur
- Bezwaar maken tegen de proportionaliteit van de gestelde eisen
- Aantonen dat je alsnog voldoet door aanvullende documentatie
- Procedures starten bij de rechtbank als je de beoordeling onrechtmatig vindt
Praktische stappen die je direct kunt nemen:
- Vraag binnen 15 dagen een debriefing aan bij de opdrachtgever
- Verzamel alle relevante documenten en correspondentie
- Schakel juridische bijstand in als de aanbestedingswaarde substantieel is
- Overweeg of de kosten van procedures opwegen tegen de kans op succes
- Leer van de situatie voor toekomstige aanbestedingen
In de infra-sector is het verstandig om goede relaties te onderhouden met opdrachtgevers, ook na een afwijzing. Veel aanbestedingen zijn cyclisch en een professionele houding tijdens procedures kan je helpen bij toekomstige kansen.
Het begrijpen van uitsluitingsgronden en geschiktheidseisen is fundamenteel voor succes in aanbestedingsprocedures. Door je goed voor te bereiden en systematisch te werken aan je compliance en capaciteiten, vergroot je je kansen aanzienlijk. Gespecialiseerde trainingen kunnen je helpen om je aanbestedingsvaardigheden te versterken. Voor vragen over aanbestedingsprocedures kun je altijd contact opnemen met experts die je verder kunnen helpen. Bouwmeesters ondersteunt infra-professionals bij het optimaal voorbereiden van hun teams op complexe aanbestedingsprocedures.
UAV Training: RAW Systematiek in de Praktijk
Voor professionals die hun kennis van uitsluitingsgronden en geschiktheidseisen willen verdiepen, biedt Bouwmeesters een gespecialiseerde UAV training: RAW Systematiek in de Praktijk. Deze training richt zich specifiek op de praktische toepassing van aanbestedingsregels in de infra-sector en helpt je om beter voorbereid te zijn op complexe aanbestedingsprocedures.
